Leestip van de dag – donderdag 9 november 2017

Gebroken moederhart

‘Vrede is niet iets wat ons overkomt, maar iets waaraan we moeten werken’, zegt Luk Vanmaercke in zijn Standpunt over Wapenstilstand komende zaterdag.

Over twee dagen herdenken we de 99ste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog. De Grote Oorlog, zoals hij toen werd genoemd, werd een bloedbad zoals er nooit eerder in de geschiedenis van de mensheid een was geweest. Tientallen miljoenen mensen lieten het leven, het precieze aantal valt niet te berekenen. Oorlog is de ultieme verschrikking.

Onheil

Dat wist ook Käthe Kollwitz. Die Duitse kunstenares verloor haar zoon Peter in de Grote Oorlog. Hij was één van de vele Duitse jongemannen die vrijwillig dienst had genomen in het leger. De oorlogspropaganda had hem overtuigd van de goede zaak. De realiteit bleek helaas anders. Al op 23 oktober 1914 sneuvelde hij nabij Diksmuide. Amper zeventien jaar oud eindigde zijn leven in modder en bloed, ver van huis.

Wat restte was een gebroken moederhart.

Vóór de oorlog was Käthe Kollwitz al een befaamde grafische kunstenares. Haar krachtige, vrij ruwe, soms rauwe werk maakte indruk in het industriële tijdperk. De noden van die tijd maakten van haar een sociaal bewogen feministe. Na de oorlog bleef ze trouw aan haar idealen, maar werd ze boven alles een treurende moeder.

Tal van werken tonen rouwende vrouwen, met gestorven kinderen in de armen. Het doet denken aan piëta’s uit de katholieke traditie. In ons land is Kollwitz vooral bekend door het beeldhouwwerk Het treurende ouderpaar, op de Duitse militaire begraafplaats in Vladslo, in de Westhoek. De kracht die uitgaat van dat beeldenduo grijpt menig bezoeker bij de keel. Oorlog brengt slechts onheil, zoveel is duidelijk.

Polarisering

Een expert in de oorlogstragiek is Herman Van Goethem, rector van Universiteit Antwerpen. Van Goethem lag als curator mee aan de basis van Kazerne Dossin, dat in december 2012 de deuren opende en waarover u op bladzijde 11 leest. Deze week voeren we hem op als Klapstoel-gast. Hij maakt duidelijk dat zijn gevoeligheid voor conflict en confrontatie ook in zijn huidige functie intact is gebleven.

Ik wil deelnemen aan elk debat dat erop is gericht de polarisering tegen te gaan, zegt hij. Die onrustbarende trend moeten we met alle mogelijke middelen counteren. Wanneer collectief geweld toeneemt, moeten universiteiten hun oude rol als centra van het denken aanzwengelen en vanuit observatie en analyse op zoek gaan naar structuren die mensen kunnen samenbrengen.

Wijze woorden.

Oorlog is geen zaak van vergeelde geschiedenisboeken,
maar een brandend actuele kwestie.

Ook nu woedt er op diverse plaatsen oorlog, ook nu worden mensen tegen elkaar opgezet. Zolang er een discours bestaat van ‘wij tegen de anderen’ loopt de mensheid het risico dezelfde fouten telkens opnieuw te maken.

Niet vanzelfsprekend

Laten we dus liever onze energie stoppen in wat ons verenigt. De Europese Unie is daar een goed voorbeeld van. Terwijl de Britten afhaken, lijken vele lidstaten te geloven in een nieuw elan. Al zestig jaar lang beschermt de unie ons tegen oorlogslogica en geweld. Een geweldige prestatie. Vanzelfsprekend is dat nochtans niet.

Veel mensen zijn het oorlogsgeweld vergeten en geloven niet meer in het Europese ideaal. Paus Franciscus kent wel het belang van een eendrachtig Europa. Hij riep eind oktober 250 Europese politici, kerkleiders, academici en vooraanstaande personen bijeen in Rome. Daarbij noemde hij actief werken aan vrede de belangrijkste bijdrage die christenen kunnen leveren aan de toekomst van Europa.

Vrede is niet iets wat ons overkomt,
maar iets waaraan we moeten werken.

Dat moeten we elke dag beseffen. Ga daarom een kijkje nemen in het Käthe Kollwitz Museum, wanneer u ooit eens in Berlijn bent. U moet er niet aanschuiven, de meeste toeristen komen daar niet. Er vindt er de rust en stilte die u nodig heeft om het verdriet van een moeder te begrijpen. Eén blik volstaat om te weten: er bestaat geen grotere treurnis dan het verlies van een kind. Ellendige oorlog, dat nooit meer.

Luk Vanmaercke

Bron: www.kerknet.be/organisatie/kerk-leven