Christus en synodaliteit

Onderstaande toespraak werd gisteren, 28 november 2024, uitgesproken door paus Franciscus tijdens de plenaire vergadering van de Internationale Theologische Commissie. Hij richtte zich tot de aanwezige theologen met een inspirerende boodschap over de rol van Christus en de ontwikkeling van een theologie van synodaliteit in het licht van de komende belangrijke gebeurtenissen: het Jubeljaar en de 1700e verjaardag van het Concilie van Nicea. In zijn toespraak benadrukt de paus het belang van het hercentreren van Christus als middelpunt van het geloofsleven en roept hij op tot een diepgaande theologische reflectie over synodaliteit, als basis voor een gezamenlijke en missionaire weg van de Kerk.

“Eminentie, beste broeders en zusters,

We staan op het punt de Heilige Deur van het Jubeljaar te openen, en kortgeleden hebben we de XVIe Gewone Algemene Vergadering van de Bisschoppensynode afgerond. Aan de hand van deze twee belangrijke gebeurtenissen wil ik met u twee gedachten delen: de eerste is het hercentreren van Christus, de tweede is het ontwikkelen van een theologie van synodaliteit.

Christus opnieuw centraal stellen

Het Jubeljaar nodigt ons uit om het gelaat van Christus opnieuw te ontdekken en ons op Hem te richten. Tijdens dit Heilig Jaar zullen we ook de 1700e verjaardag van het eerste grote Oecumenische Concilie van Nicea vieren. Dit concilie vormt een mijlpaal in de geschiedenis van de Kerk en de mensheid, omdat het geloof in Jezus, de Zoon van God die mens is geworden voor ons en onze redding, werd geformuleerd en beleden als een licht dat het begrip van de werkelijkheid en de loop van de geschiedenis heeft verlicht.

De Kerk beantwoordde daarmee de oproep van de apostel Petrus: ‘Eerbiedig in uw hart Christus, de Heer, en wees altijd bereid om u te verantwoorden tegenover iedereen die u vraagt naar de hoop die in u leeft‘ (1 Pet 3, 15).

Deze oproep geldt voor alle christenen, maar in het bijzonder voor theologen. Zij zijn geroepen om het Volk van God te dienen door ontmoetingen met Christus te bevorderen en de betekenis van zijn mysterie te verdiepen, zodat we beter kunnen begrijpen hoe breed, lang, hoog en diep de liefde van Christus is (vgl. Ef 3, 18-19).

Het Concilie van Nicea, dat vastlegde dat de Zoon van dezelfde wezenlijkheid is als de Vader, benadrukt een kernwaarheid: in Jezus zien we zowel het gelaat van God als dat van de mens. Zo ontdekken we onszelf als kinderen in de Zoon en als broeders en zusters van elkaar. Deze in Christus gewortelde broederschap vormt een fundamentele ethische opdracht voor ons.

Daarom waardeer ik het dat u een groot deel van deze bijeenkomst hebt gewijd aan het opstellen van een document dat de actuele betekenis van het geloof zoals beleden in Nicea toelicht. Dit document kan tijdens het Jubeljaar een waardevol hulpmiddel zijn om het geloof van de gelovigen te voeden en te verdiepen. Daarnaast kan het, vanuit de figuur van Jezus, ideeën en reflecties bieden voor een nieuw cultureel en sociaal paradigma, geïnspireerd door de menselijkheid van Christus.

In onze complexe en vaak gepolariseerde wereld, gekenmerkt door conflicten en geweld, is de liefde van God, geopenbaard in Christus en geschonken in de Geest, een oproep aan ons allen. We moeten leren in broederschap te wandelen en bouwers van rechtvaardigheid en vrede te zijn. Alleen zo kunnen we hoop zaaien in onze leefomgeving.

Christus opnieuw centraal stellen betekent deze hoop doen herleven. De theologie heeft de taak om hieraan bij te dragen, door voortdurende en zorgvuldige reflectie in dialoog met andere kennisgebieden.

Een theologie van synodaliteit ontwikkelen

De Gewone Algemene Vergadering van de Bisschoppensynode heeft in het slotdocument een punt gewijd aan de rol van de theologie binnen de context van “charisma’s, roepingen en ambten voor de missie”. Daarin wordt opgeroepen tot verdere studie en verdieping van het begrip synodaliteit (nr. 67).

Deze visie ontstond bij Paulus VI na afloop van het Tweede Vaticaans Concilie, toen hij het Secretariaat voor de Bisschoppensynode oprichtte. In bijna 60 jaar is deze theologie van synodaliteit geleidelijk ontwikkeld. Nu kunnen we zeggen dat ze volwassen is geworden. Tegenwoordig is pastoraal werk ondenkbaar zonder deze dimensie van synodaliteit.

Naast de centraliteit van Christus wil ik u daarom uitnodigen om ook de ecclesiologische dimensie voor ogen te houden. Zo kunt u bijdragen aan de missionaire doelstelling van synodaliteit en de deelname van het hele Volk van God bevorderen, met respect voor de diversiteit van culturen en tradities. Ik denk dat de tijd rijp is voor een moedige stap: een theologie van synodaliteit ontwikkelen. Deze theologie moet het synodale proces begeleiden, aanmoedigen en inspireren tot een nieuwe, creatievere en gedurfdere missionaire fase, geworteld in de christelijke boodschap, en waarin alle leden van de Kerk betrokken worden.

Slotgedachte

Ik wens u toe om, net als de apostel Johannes, in een diepe en intieme relatie met Jezus te leven, zoals Johannes zijn hoofd liet rusten op de borst van de Heer tijdens het Laatste Avondmaal (vgl. Joh 13, 25). In mijn encycliek Dilexit nos herinnerde ik eraan dat het Heilig Hart van Jezus ‘het verbindende fundament met de werkelijkheid is’, omdat ‘Christus het hart van de wereld is; zijn lijden, dood en verrijzenis het middelpunt vormen van de geschiedenis, die dankzij Hem heilsgeschiedenis is’ (nr. 31). Door uw theologie te laten rusten op het Hart van de Heer, zult u vrucht dragen in de Kerk en in de wereld.

En vergeet niet: een vruchtbare theologie verliest nooit het gevoel voor humor! Dat helpt enorm. De Heilige Geest schenkt ons deze vreugde en lichtheid.

Broeders en zusters, ik dank u voor uw inzet. Ik begeleid u met mijn zegen en vraag u om voor mij te bidden. Bid alstublieft voor mij, niet tegen mij!
Dank u wel.”

Bron: Vatican-news