Leestip van de dag – dinsdag 21 juli 2020
‘Religie gebeurt niet alleen in de kerk’
Tertio sprak met Nederlander Jan van Hooydonk, die na 40 jaar trouwe dienst afscheid van de religiejournalistiek om te genieten van zijn pensioen.
In 1981 begon Jan van Hooydonk als redacteur bij het Nederlandse tijdschrift De Bazuin en in 2001 werd hij hoofdredacteur van Volzin.
Het is met veel voldoening dat ik terugkijk. Ik behoor tot de laatsten in Nederland die een bepaald type religiejournalistiek bedreven; zoals jullie bij Tertio, namelijk deels van binnenuit. Als journalist moet je natuurlijk respect hebben voor de feiten en onbevooroordeeld zijn, maar als betrokken religiejournalist kijk je ook vanuit een gelovige optiek. Als ik zou schrijven over voetbal, wat me totaal niet interesseert, dan is dat anders dan wanneer een echte supporter dat zou doen. In de religiejournalistiek is dat ook zo. Dat type religiejournalistiek wordt zeldzaam. Jammer, maar misschien wel onvermijdelijk.
Gist in de samenleving
Misschien gaan we wel terug naar de tijd van het eerste christendom, naar kleine groepen die met regelmaat bij elkaar komen. Gelovigen waren een soort gist in de samenleving; ze deden goede dingen en steunden elkaar.
Ik verwacht niet dat de kerken verdwijnen, wel dat ze minder zichtbaar worden.
Bisschop Gerard de Korte van Den Bosch zei al dat veel mensen geen bewustzijn meer hebben van het christendom, want daar is een zekere hoeveelheid kennis voor nodig. Die wordt niet meer aangereikt. Daarom zal elke krant goede religiejournalistiek nodig hebben om dat fenomeen nog te duiden. Religie gebeurt overigens niet alleen in de kerk. Wat je nu ziet, is dat filosofen zich in kranten uitlaten over de zin van de coronacrisis. De gangbare opvatting is dat de natuur ons een lesje wil leren. Dan komen er vragen als: wie is die natuur, wat leert die ons? Of hebben wij gewoon domme pech gehad? Ook dat zijn theologische uitspraken: een diepere duiding van wat er aan de hand is.
Slachtoffercultus
Ook religie wordt steeds meer beleefd vanuit de verbeelding of emoties. Spiritualiteit is belangrijker geworden. Wat ook opvalt: binnen de samenleving is de rol van het slachtoffer toegenomen. We hebben een soort slachtoffercultus gecreëerd. Enerzijds is dat goed, op die manier is seksueel misbruik onder de aandacht gekomen. Anderzijds kan het er ook toe leiden dat je mensen sneller gaat opdelen in slachtoffers en daders, maar in werkelijkheid zijn we allemaal een beetje slachtoffer en een beetje dader.
Tweede gebod
In mijn eerste jaren bij De Bazuin was religie vooral iets dat je moest doen, geloven draaide om engagement en morele voorschriften. Terwijl ik nu denk: ‘Religie is dat ik er mag zijn, dat ik aanvaard ben’. En als ik er mag zijn, dan mag de ander dat ook. Dat is het vertrekpunt van het tweede gebod: bemin je naaste als jezelf. Dat wil zeggen: de naaste is als jij.
Er zijn geen goede en slechte mensen, gelovige en ongelovige. Alle mensen hebben recht op respect en leven, dat is waarvan het Evangelie getuigt en wat Jezus voorleeft.
Ook wij kunnen en zullen vallen, maar we worden opgevangen. Wat dat precies inhoudt, weet ik niet, maar ik vind het van belang daarvan te getuigen. Als je dat geloof overeind houdt, kun je meer ontspannen in het leven staan.
De coronamaatregelen zijn nodig, maar komen ze voort uit de moed der wanhoop of uit de moed van de hoop?
Dat is belangrijk, want door beleid worden ook illusies geschapen, bijvoorbeeld dat de overheid ons 100 procent gezondheid kan garanderen. Terwijl je vanuit de christelijke traditie kunt zeggen: er is een kwetsbaarheid die wij moeten aanvaarden, en dat is uiteindelijk niet erg, want wij worden opgevangen.
