Luc Van Gorp in Tertio: ‘Mijn boek is een ode aan het leven’
In een indringend interview in Tertio laat CM-voorzitter Luc Van Gorp zijn licht schijnen over de zorgsector in de toekomst.
Luc Van Gorp, theoloog, filosoof, verpleger en voorzitter van de Christelijke Mutualiteit (CM), is al sinds hij in 1995 afstudeerde met een licentiaatsverhandeling over Nietschzes ziekte als sleutel tot zijn wereldbeeld op zoek naar hoe de wereld en vooral de mens volgens hem in elkaar zit. In zijn boek Mensenmaat – Een pleidooi voor imperfectie brengt hij verslag uit van die zoektocht.
Als er één ding zeker is in het leven, is het dat we doodgaan.
Luc Van Gorp: We weten dat we doodgaan, anders zouden we anders leven. Waarom verstoppen we dat dan zo obsessief? Op de palliatieve afdeling beland je plots in een andere wereld. Dan gaat het ineens over waaromvragen en niet meer over hoe-vragen. Maar dan is de tijd nog maar zo kort. We hebben nu het systeem van vroegtijdige zorgplanning, waarbij we het einde van het leven op voorhand vastleggen, met betrekking tot reanimatie, euthanasie enzovoort. Dat is zo technisch, terwijl je mening daarover door veranderende omstandigheden elke dag kan wijzigen. Ook met het thema van voltooid leven worstel ik al lang. In de theologie hebben we het over de eerbied van het leven versus de heiligheid ervan.
Jezus zelf heeft zich aan het leven niet krampachtig vastgehouden. Heiligheid van leven is een gevaarlijk begrip.
In de geneeskunde wordt er soms zoveel gedaan om het leven als ‘leven’ in stand te houden, terwijl er al zoveel aan is geprutst dat het eigenlijk geen leven meer is zoals je dat zou moeten ervaren. We merken de jongste jaren dat mensen zeggen: ‘Mijn leven is voltooid, mag ik het dan nu loslaten?’ We hebben altijd het gevoel dat we iets moeten doen, zeker als iemand aan het sterven is. Ik denk dan: laat dat nu gewoon gebeuren. Zelf is die persoon vaak heel rustig, maar het is de omgeving die niet goed met tijd, lijden, dood, pijn en verdriet kan omgaan. De geneeskunde blijft doorgaan, maar ten koste van wat? En waarom? Er zijn nog te weinig artsen die dan niet meer de problemen proberen op te lossen, maar die zich bij de patiënt neerzetten en vragen hoe het gaat en of die bezig is met zijn afscheid. Dat wordt nog te veel gezien als een falen, terwijl het dat helemaal niet is, integendeel. De geneeskunde is nog te zwart-wit. Maar het leven is dat niet.
Kerkvader Tertullianus schreef 1800 jaar geleden al dat hoe harder mensen proberen hun ouderdom te verstoppen, hoe meer dat opvalt voor anderen.
Luc Van Gorp: Een oude persoon ziet er prachtig uit. Toch doen velen er alles aan om ouderdom te maskeren en te verstoppen. Ik ben altijd gefascineerd geweest door ouderdom. Door de professionalisering van de zorg is een cultuur gecreëerd waarin mensen zeggen: ‘Ik ga niet voor mijn ouders zorgen, daar zijn professionele mensen voor!’ Maar die zullen er mogelijk niet meer zijn door het chronische personeelstekort dat zich aftekent in de ouderenzorg. Als je dat weet, hoe moet je je daartegenover positioneren? Zo krijg je het tegenovergestelde effect: mensen willen of kunnen niet meer oud worden en zullen er alles aan doen om dat uit te stellen of ervoor te zorgen dat ze nooit oud zullen worden. Ze hopen dan dat ze euthanasie krijgen als ze erom vragen, maar dat als ze dat niet willen, er toch altijd mensen zullen zijn die ondanks hun beperktheden en zorgen kwaliteitsvol en menselijk voor hen gaan zorgen. Eerlijk gezegd ben ik bang dat dat mogelijk niet het geval zal zijn. Het is dat debat dat we binnen onze samenleving moeten voeren. We zijn verplicht die fundamentele vragen te stellen.
Vanwaar die obsessie met ouderdom, om zo oud mogelijk te worden? Want eens we oud zijn, lijkt dat plots een probleem te zijn.
Is het wel goed dat er zoveel generaties tegelijkertijd de wereld bevolken? Op een bepaald moment zou alle aandacht naar het kind moeten gaan, maar we zorgen niet alleen voor onze kinderen, maar ook voor onze ouders, grootouders en overgrootouders. Dat is allemaal heel complex en doet afbreuk aan de aandachtverdeling. Momenteel smeekt zowat alles en iedereen in de samenleving om aandacht. We zijn iets aan het creëren dat mensen helemaal onderuithaalt. We moeten terug naar trager en zorgzamer. Vandaag is bovendien werk het ultieme doel van leven geworden, terwijl het leven zelf dat is. Je hebt er maar één. Eigenlijk is mijn boek een ode aan het leven.”
Luc Van Gorp, Mensenmaat – Een pleidooi voor imperfectie, Pelckmans, Kalmthout, 2021, 197 blz.