Mag het iets meer zijn op de Vlaamse tv op de dag des Heren?
Tijdens de voorbije lockdowns ontdekte em. prof. Johan Verstraeten ’s zondags France 2, waar de belangrijkste godsdiensten zendtijd krijgen.
Johan Verstraeten is emeritus professor van de faculteit Theologie en Religiewetenschappen (KU Leuven), ethicus, expert in de sociale leer van de Kerk en voorzitter van het Netwerk Rechtvaardigheid & Vrede. Op zoek naar een zinvolle beleving van zijn zondagmorgen kwam hij tijdens de voorbije lockdowns al snel uit bij France 2 waar de belangrijkste godsdiensten de hele voormiddag zendtijd krijgen. Het bekijken van dat aanbod van het boeddhisme, de islam, het jodendom, de orthodoxie, het protestantisme en de katholieke kerk werd een boeiende ontdekkingstocht. Tegelijk besefte hij hoe Vlaanderen zo’n programmatie mist.
Kwaliteit
Kenmerkend voor de uitzendingen bij France Télévision is de uitstekende inhoudelijke en vormelijke kwaliteit van de bijdragen en panelgesprekken, alsook een opvallende openheid voor andere overtuigingen, wat verder reikt dan een onverschillige tolerantie. Bovendien tonen ze de rijkdom van diverse historische en actuele stromingen binnen elke traditie. Op het einde van bijna elke uitzending wordt inspirerende literatuur voorgesteld, vaak geschreven door een of meerdere van de uitgenodigde panelleden.
Geen karikatuur
De uitzendingen over de islam zijn kwalitatief hoogstaand, wetenschappelijk onderbouwd en getuigen van de complexiteit en diversiteit van die godsdienst. Veel aandacht gaat naar de verhouding tussen de islam en de seculiere staat, de redactiegeschiedenis van de Koran, de mystieke traditie en niet het minst: de verhouding met het jodendom en het christendom. Zo leerde ik veel over Bijbelse en christelijke figuren in de Koran, onder meer hoe belangrijk Maria is als brugfiguur en hoe Jezus in de islam weliswaar geen God wordt genoemd, maar wel Messias en Woord Gods.
De encycliek Fratelli tutti kreeg er zelfs meer weerklank dan in de katholieke uitzending.
Ook de aanwezigheid van niet-moslims als gesprekspartners valt op en een historische videoclip herinnerde eraan dat Mohamed Arkoun theologie definieerde met de woorden van de katholieke theoloog Marie-Dominique Chenu als het geloofsverstaan dat getoetst wordt aan de (veranderende) tijd. Het beeld van de islam dat hier verschijnt, verschilt totaal van de karikatuur die het radicaal-rechtse discours hanteert. Voor de moslims zelf is het een remedie tegen de gepolitiseerde interpretaties van de islam die via satellietzenders uit Saoedi-Arabië of Turkije worden uitgezonden.
In confrontatie
Mijn zondagvoormiddagen met de programma’s van Le Jour du Seigneur hebben tot dusver een reële impact op mijn geloof en spiritualiteit. Meer dan eens werd ik diep geraakt door getuigenissen die laten zien hoe God tot de mensheid spreekt over de grenzen van de katholieke Kerk en het christendom heen, en vooral: hoe het gelaat van Christus verschijnt in getuigenissen en standpunten van andersgelovigen. Paradoxaal genoeg is het precies door de confrontatie met diverse bronnen van inspiratie dat je je beter bewust kan worden van je christelijke identiteit. Mijn positieve ervaring met de religieuze uitzendingen van France 2 roept een onvermijdelijke vraag op.
Wordt het niet dringend tijd dat de verschillende kerken en religies in Vlaanderen samenwerken en lobbyen om de VRT ertoe te bewegen zo’n kwalitatief hoogstaande levensbeschouwelijke uitzendingen te programmeren?
Zou de VRT niet elke zondagvoormiddag zendtijd kunnen vrijmaken voor een programma waarin verschillende levensbeschouwelijke tradities het beste van zichzelf laten zien en regelmatig ook rond actuele thema’s een gezamenlijke uitzending maken?
Achterhaalde visie
Alleen door een betere samenwerking kunnen de leiders van kerken en niet-christelijke religies een halt toeroepen aan de misleidende ideologie dat in een seculiere samenleving geen plaats meer is voor godsdienst. De negatieve houding tegenover levensbeschouwelijke uitzendingen is in het postseculiere tijdperk een achterhaalde visie. Op dat punt kan Vlaanderen veel leren van Frankrijk, waar de laïcité in staat blijkt te zijn het gefrustreerde antikerkelijke of antigodsdienstige denken achter zich te laten.
Maar dat vereist een open geest en die is in sommige politieke kringen helaas afwezig.
